Эльмира Зарипова: «Без үз өстебезгә амбициоз бурыч алдык – инвалидларның 40% эшкә урнаштыру»
Татарстан башкаласында мөмкинлекләре чикле кешеләрне эшкә урнаштыру проценты федераль дәрәҗәдән шактый югары. Казанда бу күрсәткеч 33% тиң булса, илдә ул нибары 25% якынлаша. Моннан тыш, быел Казан күрсәткечен 40% кадәр арттырырга телиләр. Димәк, барлык нигезләр дә бар.
«Казанда инвалид кешеләрне эшкә урнаштыру федераль күрсәткечтән 10% артып китә, дип әйтергә була. Республикада ул 30% якын, әмма без үз өстебезгә амбициоз бурычны алдык – быел эшкә яраклы кешеләрнең 40% эшкә урнаштыру. Ә бу 18 мең кешенең 40%», – дип билгеләп үтте бүген ТР Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министры Эльмира Зарипова Казан шәһәре Думасының XV утырышында.
Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министрлыгы башлыгы ассызыклап үткәнчә, Казанның инвалидларын эшкә урнаштыру белән бәйле актуаль проблеманы хәл итүдә төп өстенлеге – бу юнәлештә системалы эш алып бару. Әйтик, быел сәламәтлеге белән проблемалары булган 800 казанлы республика башкаласында эшкә урнаша алды. Социаль яклау министрлыгының амбициоз планнарын тормышка ашыру һәм 40% ирешү өчен 1,4 мең инвалидка эш табарга ярдәм итәргә кирәк, дип өстәде ведомство башлыгы.
Эльмира Зарипова үз чыгышында авыр темага да кагылды: инвалид яши торган гаиләнең айлык кереме түбән: мондый гаиләгә аена уртача 25 мең сум туры килә.
«Гомумән алганда, 25 мең сум, әмма социаль ярдәм чаралары бар – Казанда ТКХ өчен уртача субсидия 734 сум тәшкил итә, ягъни керем бик югары түгел. Ул хәтта республика буенча уртача хезмәт хакы дәрәҗәсенә дә җитми, мин Казан буенча уртача хезмәт хакы турында әйтмим. Нәтиҗәдә, гаиләләрнең бу өлеше ярлылар категориясенә керә. Шуңа күрә безнең өчен инвалидларны эшкә урнаштыру мәсьәләсе аеруча актуаль булып тора», – диде Зарипова.
Эльмира Зарипова Казан шәһәре Думасы депутатларына хәбәр иткәнчә, картлык буенча пенсия – 17 424 сум, I төркем инвалидлары өчен пенсия – 12 мең сум, II төркем инвалидлары өчен – 6 мең, III төркем инвалидларына – 3 мең сум тәшкил итә. Инвалид балаларның пенсиясе 15 мең сум, ә тәрбия буенча пособие нибары 10 мең сум тәшкил итә.
Инвалидлык сәбәпләре арасында беренче урын – ә бу 31,2% тәшкил иткән зур күрсәткеч – кешеләрнең психик һәм үз-үзләрен тотуда бозылышлары. «Соңгы 5 елда инвалидлык структурасында без нәрсә күрәбез? Беренче урынны, кызганычка каршы, психик бозылулар, үз-үзеңне тотуда бозылышлар алып тора.
Менталь тайпылышлары булган яшьләр арасында озата барулы яшәүгә ихтыяҗ зур», – дип хәбәр итте министр.
Әмма мондый авырулары булган гражданнар укулар уза һәм киләчәктә эшкә урнаша ала, дип ассызыклады Эльмира Зарипова. Дәрвишләр бистәсендәге балалар интернат-йортында тәрбияләнүчеләрне мисал итеп китерде (ә бу социаль бинада 600 бала тәрбияләнә): аларның һәр дүртенчесе эшли ала. Тулаем алганда, Татарстанда эшкә яраклы 18,6 мең инвалид яши, дип билгеләп үтте министр.
Инвалидлар мөстәкыйль рәвештә эш таба алалар. Мәсәлән, «Россиядә эш» порталында Татарстанда инвалидлар өчен 800 артык вакансия ачылган, аларның 740 – квота буенча, шуларның 300 артыгы – Казанда (170 квота буенча). Әмма Казан шәһәре Думасы депутаты, 16нчы номерлы шәһәр хастаханәсе баш табибы Владимир Беляков мәгълүматларына караганда, инвалидларның эшкә урнашуга мотивациясе бик түбән. Ә кече һәм урта бизнес предприятиеләре үз чиратларында еш кына инвалидларны эшкә алырга һәм индивидуаль тернәкләндерү программасы буенча эш урыннарын җайлаштырырга кирәклеген белми, дип билгеләп үтте Беляков.
Инвалидлар проблемалары һәм аларны республикада, аерым алганда, Казанда хәл итү юллары турында сөйләгәндә, Эльмира Зарипова хәбәр иткәнчә, узган 11 ел эчендә республика башкаласында сәламәтлекләре чикләнгән кешеләр өчен «Уңайлы мохит» программасы буенча 305 шәһәр объекты адаптацияләнде. Өстәвенә, министр ассызыклап үткәнчә, бу объектларны инвалидлар үзләре, шулай ук төрле иҗтимагый берләшмәләр вәкилләре сайлаган.
«2011 елдан 2020 елга кадәр без физик мөмкинлекләр турында сөйләштек, «Уңайлы мохит» программасы буенча Татарстан Республикасына федераль бюджеттан 3 млрд сум җәлеп ителде. Һәр 3-нче сум – 1,1 млрд сум Казанга җибәрелгән, бу инвалидлар, иҗтимагый берләшмәләр тарафыннан сайлап алынган 305 объектны җайлаштырырга мөмкинлек биргән», – дип хәбәр итте министр.
Эльмира Зарипова ассызыклаганча, уңайлы мохит формалаштыру инвалидлар һәм аларның гаилә әгъзалары соравы буенча гына төзелә. Казан буенча, мәсәлән, меңнән артык гариза килгән, барысы да диярлек үтәлгән – 99%, бары тик 24 гариза гына калган, дип сөйләде Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министрлыгы башлыгы.
Эльмира Зарипова шулай ук 2019 елдан 2024 елга кадәр инвалидларны тернәкләндерү программасы гамәлдә булуын искә төшерде. Программа буенча төрле чараларга 132 млн сум бүлеп бирелгән, быел Казанда менталь тайпылышлары булган балалар һәм яшүсмерләр өчен (Тинчурин ур., 3 йорт адресы буенча) көндезге тору үзәге ачылачак. Хәзерге вакытта булачак үзәкнең бинасы ремонтлана, республика бюджетыннан ремонтка 55 млн сум акча бүлеп бирелгән.
Бу үзәкне шулай ук гаиләләрдә яшәүче инвалид балаларның ата-аналары соравы буенча ачарга карар кылынды. Үзәк, Зарипова сүзләренчә, ата-аналарның хәлен җиңеләйтү өчен кирәк.
«Көз көне мөмкинлекләре чикләнгән кешеләр өчен карау һәм социальләштерү программасы белән көндезге тору үзәген ачарга планлаштырабыз», – диде Зарипова.
Хәзерге вакытта булачак үзәкнең бинасы ремонтлана, ремонтка республика бюджетыннан 55 млн сум бүлеп бирелгән.
«Ярдәм итү мөмкинлеге булса, без бик шат булачакбыз, бу яхшы эшкә уртак өлеш булачак», – дип мөрәҗәгать итте социаль яклау министры Казан шәһәре Думасы депутатларына.
Фото: Казан шәһәре мэриясе